Tersine Mühendislik Nedir? Ne İşe Yarar?

Mühendislik temel anlamda problemlere çözüm üreten, üretimin aşamalarını planlayan ve yeniliklerle sektörlerin gelişimini sağlayan meslektir. Mühendisliğin tanımına daha önce detaylıca değinmiştik. Bu yazımda ise özellikle son zamanlarda sıkça sorulan tersine mühendislik nedir? sorusunun cevabını arayacağız. Tersine Mühendisliğin ana görevlerinden bahsederken ne işe yaradığını ve nerelerde kullanıldığını da açıklamaya çalışacağım.

Tersine Mühendislik Nedir?

Mühendislerin üretim söz konusu olan her yerde görev aldığını biliyoruz. Hammadde evresinden alıcının eline ulaştığı ana kadar mühendislik tüm aşamalarda varlığına muhtaç olunan bir meslek grubudur. Bu yazıda ilgileneceğimiz asıl kavram ise Reverse Engineering olarak bilinen ve dilimize Tersine Mühendislik olarak geçen uygulamadır.

Her hangi bir ürünün, yapının veya sistemin; üretim amacının, hammaddelerinin, fonksiyonlarının ve çalışma prensiplerinin planlı bir şekilde saptanmasına tersine mühendislik denir. Adından da anlaşılacağı üzere üretimin tersten değerlendirilmesidir. Mühendisliğin kullanıldığı her alan ve üretim aşamasında tersine mühendislik uygulanabilir.

Tersine mühendislik, üretimin ve dolayısıyla üretime paralel olarak taklitçiliğin de arttığı günümüzde sıkça duyulmaya başlandı. Üretim sektörlerinin tamamında faaliyet gösteren firmaların ihtiyaç duyduğu bazen de temkinle yaklaştığı tersine mühendislik, bu garip durumundan ötürü oldukça dikkat çekiyor. Normal mühendislik dallarından farkı nedir? Sorusu ve buna benzer birçok soru sektörün enlerine yöneltiliyor.

Aslında tersine mühendisliğin görevi mühendisliğin son aşamasından itibaren başlıyor. Tersine mühendislik nedir? Sorusunu cevaplamak için tersine mühendisliğin ürüne yönelttiği şu soruları sıralamak konuyu anlama açısından faydalı olacaktır:

• Ürün tüketicinin satın alma amaçlarına ne kadar hitap ediyor?
• İhtiyaçları karşılamak için üretilen ürünler bu konuda ne kadar yeterli?
• Söz konusu ihtiyacı karşılamak için üretilen ürün üretildiği maliyete değecek kadar kolaylık sağlıyor mu?
• Ürün hatalı bir üretim aşamasından geçmiş mi?

Bu soruların tamamı tersine mühendisliğin sorguladığı ve analiz ettiği konulardan sadece birkaçıdır. Tabi her meslekte olduğu gibi bu alanda da iyi, kötü bazen de ikisinin arasında kalan uygulamalar ve boyutlar bulunur. Tersine mühendisliğin daha fazla zikredilmesinin sebebi ise yazımın başında belirttiğim gibi uygulama olarak kötü taraflarının daha sık tercih ediliyor olmasıdır. Fakat bu alanın yasa dışı amaçlar için kullanılması söz konusu mühendisliğin illegal olduğu anlamına gelmez. Kötüye kullanımı sebep göstererek tersine mühendisliği karalamak yasa dışı ameliyat yapan bir doktor yüzünden doktorluk mesleğini kötülemek gibidir. Tersine mühendisliğin kötü amaçlara alet edilen tarafı tam anlamıyla taklitçiliktir. İnsanlık yararına kullanılan tarafı ise ürünü iyileştirme çalışmalarına sokmadan önce firmaların kullandığı yöntem olarak karşımıza çıkar. Diğer yandan tersine mühendisliğin iyi ya da kötü olarak net bir şey söylenemeyen ve farklı görüşlerin olduğu tarafları da mevcuttur. Tersine mühendisliğin bu farklı kullanım amaçlarını “Tersine Mühendislik Ne İşe Yarar?” başlığı altında açıklayacağım.

Tersine Mühendislik Ne İşe Yarar?

Tersine mühendislik bir ürünün fonksiyonlarını, üretim aşamalarını, üretilirken kullanılan malzemeleri ve özellikleri belirlemektir. Uygulama amaçları arasında ürünün test ve kontrolleri ilk sıradadır. Tersine mühendisliğin ne işe yaradığını maddeler halinde açıklayacağım:

• Ürünün üretim amaçlarını ve hitap ettiği ihtiyaçları analiz etmek,
• Aşamalarla istihsal sürecini açıklamak,
• Kullanılan hammaddeleri ve miktarlarını saptamak,
• Ürünün parçalarını ve montaj şekillerini öğrenmek,
• Birim başına maliyeti ve üretim sayısına göre edilebilecek karların grafiğini oluşturmak,
• Testler gerçekleştirerek ürün üzerinde olabilesi iyileştirmeleri düşünmek,
• Ürünün uygun görülen tüm güncellemelerle beraber yeni formunu oluşturmak.

Bu sıraladığım maddeler tersine mühendisliğin teorik anlamda gerçekleştirdiği işlemlerdir. Fakat sektörde her zaman kitaplarda yazılan görevler istenmez. İşte bu durum tersine mühendisliğin çoğunluk tarafından algılanan yanlış tanımına sebep oluyor. Tersine mühendisliğin farklı amaçlara göre kullanım alanları sınıflandırdım. Bunları 3 ana başlıkta aktarmaya çalışacağım.

İllegal Amaçlarla Kullanımı

Kötü amaçlar için kullanımı taklit içindir. Burada yanlış bilinen bir bilgiyi de düzeltelim. Taklitçilik çoğu zaman tersine mühendislik değildir. Örneğin çoğu replika telefon başka bir telefonla kopyası alınan telefonun kasasının birleştirilmesiyle oluşur. Bu durumda ortaya çıkan ürünün tersine mühendislik ile alakası yoktur.

Gözlemler ve ele geçirilen bazı bilgiler kullanarak replikaları oluşturulan ürünlere sıkça rastlarız. Özellikle cep telefonu sektöründe gördüğümüz imitasyonlar aslında erken ele geçirilen bir takım bilginin birer ürünüdür. Dış görünüşte orijinalinden ayırt edilemeyen bu ürünler kasa yapısı bakımından çoğu zaman taklit ettiklerine birebir benzerler. Bu tersine mühendisliğin kötü amaçlı kullanımlarından biridir. Yıllar içerisinde kullanıcılar bu replikalara karşı daha bilinçli hale gelse de günümüzde de halen bu taklit üretimleri kullanan ve talep eden belli bir kesim var. Üreticisinden izin alınmadan üretilen her taklit ürün hem ülkemizde hem dünyada suç sayılır.

Yasal Amaçlarla Kullanımı

Tersine mühendislik ne işe yarar? sorusuna verilecek yanıtlardan yasal olanlara geçelim. Hukuki sınırları aşmadan yapılan tersine mühendislik insan yararına kullanılır. Yazımın ilk kısmında bahsettiğim üzere çoğu firma tersine mühendisliği kullanır. Ürünlerinin amaca ne oranda hitap ettiği ve üretim aşamalarındaki muhtemel iyileştirmeler tersine mühendislikle saptanabilir. Örnek olarak tersine mühendisliği en çok kullanan sektörlerden birisi otomotivdir. Otomobil markaları üretim son halkasını oluşturan test aşamalarında uzman tersine mühendislerle çalışırlar. Otomobilin testlerini ve segmentinden beklenen özellikleri karşılama durumunu tersine mühendisler kontrol eder.

Üretimi bitmiş parçalar üretmek tersine mühendisliğin en yaygın kullanım alanlarından denilebilir. Özellikle 3 boyutlu tarayıcıların yaygınlaşmasıyla beraber eski ürünler ve parçaları rahatlıkla üretilebilir hale geldi. Antika arabalar, motor parçaları ve daha bir çok nesne 3 boyutlu tarayıcılar kullanılarak yeniden üretiliyor. Hatta protez uzuvların üretiminde dahi tersine mühendislik kendisini gösteriyor.

Yarı Yasal Amaçlarla Kullanımı

Bir de tersine mühendisliğin yasal ya da illegal olduğuna karar verilemeyen uygulamalarına göz atalım:
Bu duruma en yaygın ve uygun örnek olarak Çin Halk Cumhuriyeti’ni verebiliriz. Çin tersine mühendislik ve ürünleri analiz etme bakımından oldukça gelişmiş bir ülkedir. Büyük müşteri potansiyeline sahip firmaların ürünlerinin benzerlerini üreten Çinli firmalar sıklıkla başarılı olurlar. Bazen tazminat ödemek zorunda kalırlar. Buna rağmen vizyonu tersine mühendislik olan bir çok Çinli firma halen üretime devam etmektedir. Bunu gerçekleştirirken yasaların bir takım boşluklarını kullanırlar ya da klon varyasyonlara bazı yenilikler eklerler. Böylece tam anlamıyla kanıtlanamayan bir taklit meydana gelmiş olur.

Tersine Mühendislik Nerelerde Kullanılır?

Tersine Mühendislik mühendisliğin her alanında kullanılabilir. Hatta gözlem yeteneği ve teknik bilgisi yeterli olan her mühendis işini tersine yapabilir. Örneğin bir bilgisayar mühendisi bazı decompilerlar kullanarak programların kodlarına ulaşabilir ve iyileştirmeler yapabilir. Bir inşaat mühendisi farklı yöntemlerle inşa edilen yapıları çözümleyebilir. Bir makine mühendisi karşılaştığı bir motorun çalışma prensiplerini bir takım gözlemler sayesinde saptayabilir. Bu konu da vereceğim örnekler konuyu daha iyi anlamak açısından yararlı olacaktır.

Nadir rastlanan durumlardan birisi de tersine mühendislik yapılarak benzeri üretilecek ürünün benzetilenden daha iyi olmasıdır. Bu durum ise II. Dünya Savaşı’ndan sonra görülmeye başlanmıştır. Her ne kadar Çin’i ilk planda bahsetsek de tersine mühendisliğin mucidi denilebilecek ülke Japonya’dır. 1950’li yıllardan sonra tersine mühendislik alanında gittikçe gelişen Japonya 90’lı yıllara gelindiğinde bu konuda uzmanlaştı. Özellikle savunma sanayisinde tank benzeri unsurların tersine mühendislik kullanılarak klonlanması Japonya’nın ismini duyurdu. Tersine mühendislik kullanarak aslından daha iyi ürünler ortaya koymaya başladı. Artık 21. yüzyıla gelindiğinde bu ülke bir teknoloji devi olarak karşımıza çıkmaktadır. Japonya günümüzde ki kaliteli üretim itibarını bir nevi tersine mühendisliğe borçludur.

Sonuç olarak tersine mühendislik adından da anlaşılacağı üzere sonuçtan plana yürümektir. Hukuki çerçevede kullanıldığında Japonya örneğinde olduğu gibi gayet fayda sağlar. Tersine mühendislik yetisi kazanmak için yapılması gerekenler ise oldukça açıktır:
Alanında yeterli bilgiye, gözlem ve yorumlama yeteneğine sahip olmak.

Gelişimini tamamlayan ülkelerin hepsi tersine mühendislik alanında yetkin beyinlere sahiptir. Üretimin analizi ve test aşamaları en az üretim kadar değer taşır. Bizim gibi gelişmekte olan ülkeler de bu gerçeği görerek kabiliyetli mühendisler yetiştirmelidir. Teknoloji ve endüstri geliştiği sürece her geçen gün bu ihtiyaç artmaktadır.

Tavsiye Yazı: Mühendislik Maaşları

Bu yazımda tersine mühendislik nedir sorusunu cevaplandırıp tersine mühendislik kullanım alanları hakkında bilgi vermeye çalıştım. Umarım faydalı bir yazı olmuştur. Soru ve görüşlerinizi yorum kısmından iletebilirsiniz.