İnşaat mühendisliğindeki en önemli kavramlardan biri de şaft boşluğudur. Yapılarda çeşitli amaçlarla farklı ölçülerde şaft boşlukları kullanılır. İyi bir inşaat mühendisi, bu terimi bilmeli ve sorumlu olduğu yapılarda şaft boşluklarının kontrolünü yapmalıdır. Ben de bu yazımda şaft boşluğu nedir ve şaft boşluğu ne işe yarar sorularına elimden geldiğince cevap vermeye çalışacağım. Ayrıca şantiye stajında yüksek katlı binaların şaft kontrolünü bizzat yapmış bir inşaat mühendisi olarak binalarda şaft boşluğu uygulaması konusuna da değineceğim.
Yazı İçeriği
Şaft Boşluğu Nedir?
Yapılarda bulunan elektrik tesisatı, sıhhi tesisat, mekanik tesisat gibi sistemleri temelden çatıya aktaran tünellere şaft boşluğu denir. Çok katlı yüksek yapılarda asansör boşluğuna da şaft boşluğu adı verilir. Şaft boşluğu yapıların en önemli elemanlarından biridir. Bu boşluklar temelden çatıya kadar aynı yerde açılmalıdır. Bu sayede tesisat sistemleri her kata ulaştırılır.
Apartman boşluğu ile şaft boşluğu sık sık birbiriyle karıştırılsa da her ikisinin de farklı görevleri vardır. Yapıdaki güneş almayan odaların da gün ışığından faydalanması için apartman boşluğu kullanılır. Şaft boşluğunun ise güneş ışığını katlara ulaştırmak gibi bir amacı yoktur.
Şaft Boşluğu Ne İşe Yarar?
Şaft boşluğu nedir sorusuna cevap verdikten sonra biraz da şaft boşluğunun ne işe yaradığından bahsetmek istiyorum. Şaft boşluğu ne işe yarar gelin maddeler halinde inceleyelim:
- Temiz – atık su, elektrik ve mekanik tesisat gibi sistemlerin yapının temelinden çatısına kadar her yere ulaştırılmasını sağlar.
- Yer altı kanalları, tüneller gibi yapılarda havalandırmayı sağlar. Şaft boşlukları sayesinde temiz hava sirkülasyonu oluşur.
- Herhangi bir olumsuzluk anında tünellerde acil çıkış için kullanılır.
- Havalandırma şaftı sayesinde binalarda zehirli gazların ve kötü kokuların birikmesi önlenir.
- Mekanik ve elektrik aksamın dışarda gözükmesi yapıyı kullananlar açısından risk oluşturur. Aynı şekilde bu aksamların uzun ömürlü olması için kesinlikle dışardan gözükmemesi gerekir. Şaft boşlukları da bu tesisatların gizlenmesini sağlar.
Şaft boşluğu ne işe yarar sorusuna genel olarak bu şekilde cevap verebiliriz.
Şaft Boşluğu Nasıl Yapılır?
Yapıların sadece mimari ve statik projeleri bulunmaz. Aynı bunlar gibi kalıp projeleri de vardır. Kalıp planında şaft boşluklarının ölçüleri ve yapıda nerede olması gerektiği açık şekilde belirtilir. Genelde ŞK kodu ile şaft boşluklarının yerleri gösterilir. ŞK, şaft kapağının kısaltmasıdır. Beton atılmadan önce kalıp planında gösterilen yerlere şaft kapakları koyularak buraların boş kalması sağlanır. Şaft boşlukları, her katta ayını yere denk gelmelidir. Bu sayede boşluklar arasında süreklilik sağlanır ve elektrik ve mekanik aksam her kata ulaştırılmış olunur.
Şaft Boşluğu Çeşitleri Nelerdir?
Şaft boşlukları şekillerine ve yöntemlerine göre gruplandırılır.
- Şekillerine göre şaft boşlukları
- Kare şaft: Zemin uygulamalarında tercih edilir. Levha kazıkları ile oluşturulur.
- Dikdörtgen şaft: Daha çok katlarda kullanılır. Dikdörtgen şaft kapaklarıyla oluşturulur.
- Üçgen şaft: Tıpkı kare şaft gibi zemin uygulamalarında tercih edilir.
- Dairesel şaft: Tavan teknesi kullanılır.
- Yöntemlerine göre şaft boşlukları
- Kuru şaft: Şaft tabanında su kalmaması amaçlanır. Bu yüzden şaftta biriken bütün su, pompa kullanılarak tahliye edilir.
- Islak şaft: Su akışına ilk etapta izin verilir. Daha sonra biriken su kepçe yardımıyla dışarıya alınır.
Kuru şaft ve ıslak şaft daha çok tünel ve kanalizasyon yapılarında kullanılır. Binalarda tercih edilmez.
Tavsiye Yazı: Perde Duvar Nedir? Perde Duvar Çeşitleri
Şaft Boşluğu Ölçüleri
Şaft boşluğu ölçüleri, şaft ile ilgili en çok merak edilen konuların başında gelmektedir. Şaft boşlukları için asgari bir ölçüden bahsedilse bile maksimum ölçüden bahsetmek yanlış olur. Projeden projeye göre şaft boşluklarının ölçüleri de değişkenlik göstermektedir.
Havalandırma şaftı asgari 0.60 x 0.60 ölçülerinde olmalıdır.
Bu yazımda şaft boşluğu nedir ve şaft boşluğu ne işe yarar sorularına elimden geldiğince cevap vermeye çalıştım. Siz de inşaat şaftı ile ilgili soru ve görüşlerinizi yorum kısmından benimle paylaşabilirsiniz.
